İlk kez C. Northcote Parkinson adlı İngiliz tarihçi tarafından 1955 yılında The Economist dergisinde yayımlanan bir makaleyle ortaya atılan “Parkinson Kanunu” yönetim bilimi ve bürokrasi teorisinde çok önemli bir kavramdır.
Kanunun özeti ise, “İş, tamamlanması için ayrılan süreyi dolduracak şekilde genişler.”
Bir işe ne kadar zaman ayırırsan, o iş o kadar uzun sürer ve işin süresi, gerçekten gerekli zamandan çok, belirlenen süreye göre şekillenir.
Parkinson daha sonra bu fikri genişleterek bürokrasi ve kamu yönetimi için birkaç alt kanun geliştirmiştir.
1. Bürokrasi Kendi Kendine Büyür
“Bir memur kendisine rakip değil, yardımcılar yaratır. Kamu kurumları veya bürokratik yapılar, iş yükü artsa da artmasa da sürekli büyüme eğilimindedir.
Çünkü her yönetici, işini kolaylaştırmak için değil, yetki alanını genişletmek için daha çok personel ister. Zamanla kurumlar verimsizleşir, personel sayısı artar ama üretkenlik düşer.
2. İş süresi kanunu
“Bir iş, kendisine ayrılan zamanı dolduracak kadar genişler.” Bir raporu 1 günde de yazabilirsin, 1 haftada da. Eğer yöneticin 1 hafta süre verdiyse, rapor o kadar uzar; çünkü süre dolana kadar “mükemmelleştirmeye” çalışırsın.
Bu kural hem kamu hem de özel sektör için geçerlidir.
3. Harcamalar gelire yetişir
“Gelir ne kadar artarsa artsın, harcamalar da aynı hızda artar.” Bir kamu kurumu veya birey, gelirini artırdığında tasarruf etmez; harcamalarını aynı oranda artırır. Bu yüzden sürekli “bütçe yetmiyor” algısı oluşur.
4. Karar alma süreleri
Parkinson’a göre: “Karar alma süresi, konunun önemsizliğiyle ters orantılıdır.”
Yani; Büyük stratejik konular çabuk kararlaştırılır (herkes önemini bilir). Küçük konular (örneğin ofis mobilyası, personel çayı) uzun tartışmalara neden olur.
Bu da bürokraside zaman israfı ve karar tıkanıklığı yaratır.
Özetle: Parkinson Kanununa göre;
1- İş, ayrılan süre kadar genişler.
2- Bürokrasi, iş yükünden bağımsız olarak büyür.
3- Gelir artarsa, harcamalar da aynı oranda artar.
4- Önemsiz işler en çok tartışılır.
5- “Daha çok insan = daha iyi yönetim” değildir.