Ankara Büyükşehir Belediyesinin konser ihaleleri Belediye Başkanı Mansur Yavaş’ın başını ağrıtmıştı. Konserlerdeki usulsüz işlemler günlerce basın yayın organlarında gündem oluşturmuştu.
Sayıştay Başkanlığı tarafından yayımlanan 2024 yılı denetim raporlarında Ankara Büyükşehir Belediyesinin konserlerine ilişkin usulsüzlükler yer aldı.
Raporda, organizasyon ve sahne kurulum hizmeti gibi çeşitli hizmetlerin “Sanatçı temin edilmesi” işi kapsamına dâhil edildiği, birçok firma tarafından yapılabilecek söz konusu işlerin ihale ile temini yerine “tek kaynak” gibi değerlendirilerek tek bir firmadan satın alındığına yer verilmiştir.
Raporda konserlerde yapılan usulsüzlüklerin en ince detayına kadar tek tek açıklandığını görüyoruz.
Raporda yer alan usulsüzlüklere aşağıda yer veriyoruz.
BULGU 3: Alınan Konser Hizmetlerinde Hatalı Uygulamalar Bulunması
Kurum tarafından 4734 Sayılı Kanun’un 22’nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde yer alan “Sadece gerçek veya tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili özel bir hakka sahip olması” hükmü uyarınca gerçekleştirilen alımların incelenmesi sonucunda söz konusu alımlarda çeşitli hatalar bulunduğu tespit edilmiştir.
Bu hatalara ilişkin detaylı açıklamalara aşağıda başlıklar halinde yer verilmiştir:
a) 4734 Sayılı Kanun’un 22/b Maddesine Aykırı İşler Yapılması
Doğrudan temin kapsamında yapılan alımların incelenmesi neticesinde; organizasyon ve sahne kurulum hizmeti gibi çeşitli hizmetlerin “Sanatçı temin edilmesi” işi kapsamına dâhil edildiği, birçok firma tarafından yapılabilecek söz konusu işlerin ihale ile temini yerine “tek kaynak” gibi değerlendirilerek tek bir firmadan satın alındığı tespit edilmiştir.
4734 sayılı Kanun’un “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinde, kurumların bu Kanun’a göre yapacakları alımlarda rekabet, saydamlık ve şeffaflığı sağlamak zorunda oldukları; 19’uncu maddesinde, uygulanacak ihale usullerinin açık ihale usulü, belli istekliler arasında ihale usulü ile pazarlık usulü olduğu; “Doğrudan Temin” başlıklı 22’nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde ise ihtiyaçla ilgili gerçek ve tüzel tek kişinin özel bir hakka sahip olması halinde ihtiyacın tek kaynaktan doğrudan teminle karşılanabileceği hüküm altına alınmıştır.
Söz konusu maddeler bir arada değerlendirildiğinde alımlarda rekabet, saydamlık, şeffaflık gibi ilkelerin sağlanması için, ihalelerin belirtilen usullerle yapılması gerektiği; 22’nci maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında alımın gerçekleştirilebilmesi için ihale konusu ihtiyacın tek bir kaynaktan sağlanma zorunluluğu bulunması gerektiği açıkça görülmektedir.
Kurum tarafından çeşitli tarihlerde düzenlenen konser etkinliklerinde, Kanun’un 22/b maddesi kapsamında sanatçı temin edilmesi işine, bu maddeye aykırı olarak sahne kurulumu, organizasyona ilişkin tanıtıcı materyaller de eklenmiş, ihale usullerince yapılması gereken bir kısım işler tek kaynaktan doğrudan temin edilmiştir.
4734 Sayılı Kanun’a aykırı olarak 22/b maddesi kapsamında bir firmadan teklif alınarak yapılan bu alımların bazılarında sanatçı ve organizasyona ilişkin diğer ihtiyaçlar tek bir kalem olarak değerlendirilmiş; bazılarında ise bunlara ek olarak sahne kurulum faaliyetleri ikinci bir kalem olarak fiyatlandırılmıştır. Bu kapsamda yapılan işlerden bazılarına aşağıdaki tablolarda yer verilmiştir.
İlk tablodan görüleceği üzere sanatçı ve organizasyon bedeli tek kalem olarak fiyatlandırılmış, bir başka deyişle 22/b kapsamında temin edilebilecek bir hizmetin içine ihale usulleri ile alınması gereken kısımlar ilave edilmiştir. Ancak tek fiyatlama sebebiyle ne kadarlık kısmı 22/b maddesine uygun, ne kadarlık kısmı bu kapsamda olmaması gerektiği tespit edilememiştir.
İkinci tabloda ise aynı durumun yanına bir de teknik hizmet bedeli eklenmiş ve işin tamamı 22/b kapsamında çağırılan Şirkete yaptırılmıştır. Ne var ki ikinci tabloda rahatlıkla görüleceği üzere işin büyük bir kısmını teknik hizmet bedeli (sahne kurulumu vs.) oluşturmaktadır. Bir başka deyişle 40-50 milyon TL tutarında olan ve ihale usulleri uyarınca yapılması gereken bir kısım işler toplam tutarı 5-10 milyon Tl olan sanatçı temini işine dahil edilmiş ve sadece sanatçı temini kısmı için faydalanılması gereken tek kaynaktan satın alma istisnasından yararlanılmıştır.
Kurum cevabında, sanatçılar tarafından teknik riderlarda istenilen sahne kurulum hizmetlerinin fikir ve sanat eseri olduğu, bunun da 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22/b maddesi kapsamında özel bir hak olarak değerlendirildiği ve bu nedenle tek kaynak olarak ilgili yüklenicilerden sanatçı ile birlikte temin edildiği belirtilmişse de; söz konusu sahne kurumlarının özel bir hak olduğuna ilişkin herhangi bir belge sunulmamıştır. Bulguda ayrıca sahne, ışık, organizasyon işlerinin birlikte yapılmasının verimi arttırıp arttırmayacağı, işlerin zamanında yürütülüp sonuçlandırılmasına katkı sağlayıp sağlamayacağı değil, bu işlerin sanatçı temini kapsamına dahil edilerek 22-b kapsamında satın alınması, ihale usulleri ile temin edilmemiş olması konu edilmiştir.
Sonuç olarak; yukarıda belirtilen hizmetlerin 4734 sayılı Kanun hükümlerine uygun bir şekilde temin edilerek kamu kaynaklarının etkin, ekonomik ve verimli kullanılması sağlanmalı, alımlar rekabete uygun gerçekleştirilmeli, Kanun’da sadece özel durumlar için tanınan bir kısım düzenlemeler sadece o özel durumlar için kullanılmalıdır. Kanun hükümlerine aykırı davranışlar kamu kaynaklarında azalmaya sebep olacağı gibi Kanun’un 60’ıncı maddesine göre görevlilerin ceza sorumluluğunu da doğurabilecektir.
b) Konser Hizmet Alımlarında Kurum Tarafından Henüz İhtiyaç Oluşmadan Çok Kısa Süre Önce Yüklenicilerin Konsere İlişkin Sanatçılarla Yetki Belgesi Sözleşmesi Yapması
Konser hizmet alımlarının bazılarında, Kurum tarafından konsere ilişkin herhangi bir ihtiyaç oluşmadan kısa süre önce yüklenici olacak firmanın ilgili sanatçıyla sadece ilgili konser gününe özel yetki sözleşmesi yaptığı görülmüştür.
Kurum tarafından yapılan konser hizmet alımları, 4734 sayılı Kanun’un 22/b maddesi kapsamında tek kaynaktan temin edilmiştir. Alımların ilgili madde kapsamında yapılmasının temel dayanağı, yüklenicilerin konser hizmetini verecek sanatçılardan almış oldukları yetki belgesidir. Yüklenici, bu yetki belgesiyle sanatçının yapacağı konserlerde tek yetkili olduğunu ortaya koymaktadır.
Konser hizmetleri temin sürecinde de Kurum tarafından işin tek kaynaktan temin edilebilmesi için, yüklenicilerden konser hizmetini yerine getirecek sanatçılarla yapmış oldukları yetki belgeleri talep edilmiştir. Yükleniciler tarafından sunulan yetki belgeleri incelendiğinde; Kurum tarafından işi başlatan ilk yazı yazılmadan hemen önce, yüklenicilerin ilgili sanatçılarla yetki sözleşmesi yaptıkları görülmüştür. Yani işle ilgili yüklenicinin genel bir yetki belgesine sahip olması beklenirken yüklenici bu işin yapılmasına karar verilmeden kısa bir süre önce ve sadece o işle ilgili olarak sanatçıyla yetki sözleşmesi yapmıştır.
Örneğin, 19.05.2024 tarihinde, ... konseri düzenlenmesi için ilk ihtiyaç yazısı 29.04.2024 tarihinde oluşturulmuştur. Buna karşın, 2024 yılında kestiği faturaların ve yaptığı işlerin neredeyse tamamını Ankara Büyükşehir Belediyesine yapan E… Şirketi, bu konser için 18.04.2024 tarihinde sanatçıyla “19 Mayıs 2024 tarihinde Ankara’da gerçekleştirilecek konser etkinlikleri için” ifadelerini içeren yetki sözleşmesi yapmıştır. Yani yüklenici, işle ilgili Kurum tarafından herhangi bir ihtiyaç yokken, işi başlatan ilk ihtiyaç yazısından 11 gün önce, sanatçıyla 19 Mayıs’ta Ankara’da yapılacak konsere ilişkin yetki sözleşmesi imzalamıştır.
Yine, Kurum tarafından 05.05.2024 tarihinde düzenlenen ... konser hizmeti için ilk talep yazısı 22.04.2024 tarihinde yazılmıştır. Yüklenici ise ilgili sanatçıyla 19.04.2024 tarihinde, “05 Mayıs 2024 tarihinde GAZİ PARK’da Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin gerçekleştirmeyi planladığı ‘…’ konseri ile ilgili …” ifadelerini içeren yetki sözleşmesi yapmıştır. Yani, yüklenici Kurum tarafından konsere ilişkin herhangi bir yazışma dahi olmadan 3 gün önce, sanatçı ile tam da sadece ilgili konsere ilişkin yetki sözleşmesi imzalamıştır. Bir başka deyişle alım yazıları hazırlanmadan kısa bir süre önce ilgili şirketin alımdan haberi olmuş, ilgili konsere ilişkin yetki belgesi almış ve tek hizmet sunucusu durumuna gelmiştir. Sonra da 22/b kapsamında alımlar gerçekleştirilmiştir. Örneklendirilen iki durum da hayatın olağan akışına aykırıdır.
Kurum cevabında, 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22/b maddesi kapsamında düzenlenen konser hizmetlerinde düzenlenen yetki belgelerinin ne zaman düzenleneceğine ilişkin bir düzenleme yapılmadığı, konser hizmeti alınan sanatçıların uygunluk durumlarına göre konserlerden önce veya sonra yetki belgesi verebileceği, yüklenicilerin sanatçılardan genel yetki belgesi yerine her bir konser için özel yetki belgesi almalarının konser tarihini somutlaştırmak adına daha şeffaf ve güvenilir olduğu belirtilmişse de; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22/b maddesi kapsamında tek kaynaktan temin edilen konser hizmetlerinde, isteklilerin hizmetlerden önce yetki belgesine sahip olması zaten işin gereğidir. Ancak bulguda belirtildiği üzere, Kurum tarafından henüz konser yapılmasına ilişkin bir yazışma dahi yokken, yüklenicinin ilgili sanatçıdan konserin yapılacağı tarih ve yeri de belirterek yetki belgesi alması hayatın olağan akışına aykırıdır.
Sonuç olarak; yapılacak konserlere karar verilmeden çok kısa bir süre önce, yüklenicilerin sanatçılarla bizzat bu konserlere ilişkin bilgileri de içeren yetki sözleşmeleri yapmaları ve Kurumun da bu belgelere dayanarak alımları 22/b kapsamında gerçekleştirmesi, 4734 sayılı Kanun’un “Temel İlkeler” başlıklı 5'inci maddesine açık aykırılık oluşturmaktadır. Kurum tarafından yapılacak alımlarda rekabet, güvenilirlik ve gizlilik gibi temel ilkelere uygun davranılması gerekmektedir.
c) Alım Usulünün Belirlendiği Tarih İtibarıyla Yetki Belgesi Olmayan Yüklenicilerden 22/b Kapsamında Alım Yapılması
Kurum tarafından 4734 sayılı Kanun’un 22/b maddesi kapsamında, tek kaynaktan temin edilen bazı konser hizmetlerinde, yüklenicilerin sanatçılarla yapmış oldukları yetki belgesi sözleşmelerinin, Kurum tarafından 22/b usulü ile alım yapılmasına karar verildikten sonra temin edildiği görülmüştür.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun ‘Doğrudan Temin’ başlıklı 22/b maddesinde yer alan “Sadece gerçek veya tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili özel bir hakka sahip olması.” hükmüyle bir alımın ihalesiz olarak yapılabilmesi için alımla ilgili yüklenicinin özel bir hakkının bulunması gerektiği belirtilmiştir. Konser hizmetlerinde, sanatçının yükleniciye vermiş olduğu noter onaylı yetki belgesi yüklenicinin sanatçıyla ilgili özel bir hakkı olduğunu göstermekte ve alımın bu usulle yapılmasına dayanak oluşturmaktadır.
Buna rağmen, Kurum tarafından yapılan ve aşağıda örneklendirilen bazı alımlarda, işin 22/b usulü ile alınmasına dair karar alındığı tarihte, işle ilgili herhangi bir özel hakkı olmayan yükleniciden işle ilgili özel bir hakkı varmış gibi fiyat teklifi alınmış ve doğrudan teminle alımlar gerçekleştirilmiştir.